Mặt sau của mỗi chiếc điện thoại iphone đều được khắc dòng chữ: “Do Apple thiết kế tại California; lắp ráp tại Trung Quốc”. Có lẽ Apple nên thêm một dòng chữ nữa: “Chế tạo tại Đài Loan”.
 
Tuy không nổi đình nổi đám nhưng các công ty Đài loan đang giữ vai trò to lớn trong việc sản xuất không chỉ thiết bị mới nhất của hãng Apple mà còn hàng loạt thiết bị viễn thông khác, kể cả vô số modem băng thông rộng dùng trong mọi gia đình ở Mỹ, cũng như các loại thiết bị truyền dẫn không dây tốc độ cao thế hệ kế tiếp.
 
Những bàn tay thầm lặng
 
Apple không tiết lộ sử dụng những nhà cung cấp nào, nhưng tin tức báo chí Đài loan cho biết hai công ty Hon Hai và Quanta đã nhận đơn đặt hàng sản xuất hàng triệu chiếc iPhone. Theo các nhà phân tích trong ngành, chắc chắn nhiều nhà  sản xuất điện tử khác ở Đài Loan có tham gia sản xuất iPhone bởi vì họ chuyên cung cấp linh kiện cho các máy điện thoại di động tân tiến nhất. Ngoài ra các công ty Đài Loan cũng đã và đang góp phần sản xuất cho Apple những chiếc máy nghe nhạc iPod và máy tính xách tay iMacs, cũng như các máy chơi game cho Sony và Microsoft.
 
Sự trỗi dậy của Đài Loan như một đầu tàu trong công nghiệp viễn thông là kết quả của cuộc chuyển hoá kéo dài hàng chục năm đang diễn ra trên hòn đảo phía nam Trung Quốc. Từng là những nhà sản xuất linh kiện máy vi tính lớn nhất thế giới, các công ty Đài Loan như Compal Electronics, Honhai và Quantal đã phát huy sự tinh thông công nghệ để vươn ra các thị trường mới. Nhờ làm chủ khả năng giảm chi phí và giá thành, đưa ra sản phẩm nhanh, làm việc linh hoạt với khách hàng, các công ty Đài Loan đã trở thành những nhà chế tạo hàng đầu các sản phẩm điện thoại di động (cellphone), điện thoại thông minh (smart-phone), modem tốc độ cao, bộ chuyển mạch không dây (wireless router), thiết bị định vị toàn cầu (global positioning devices) thiết bị mạng và nhiều phụ kiện tinh vi khác. Cũng như mọi doanh nghiệp mọi nơi trên thế giới, họ đã thâm nhập sâu vào Trung Quốc, nơi họ đã xây dựng nhiều nhà máy.
 
Dominic Grant, chuyên viên phân tích về viễn thông của công ty tư vấn Macquarie ở Đài Bắc, nhận xét: “ Đừng ngạc nhiên rằng điện thoại iPhone được sản xuất ở Đài Loan bởi vì dây chuyền nuôi sống các máy tính xách tay và iPod của Apple đã có sẵn ở đây. Sản xuất iPhone chỉ là sự tiếp tục đương nhiên”.
 
Từ việc lấy gia công làm lợi thế…
 
Cuộc tiến hoá của Đài Loan từ một chàng khổng lồ trong lĩnh vực sản xuất máy vi tính thành một người khổng lồ trong lĩnh vực thiết bị viễn thông đã xảy ra mà không gây chú ý nhiều ở Mỹ bởi vì các công ty Đài Loan chủ yếu kiếm tiền từ việc gia công theo đơn hàng của nhà sản xuất chứ không kinh doanh sản phẩm mang thương hiệu của chính họ. Những cuộc cải tổ công nghiệp sâu rộng của Đài Loan đã giúp các công ty gia công điện tử giữ được sức cạnh tranh trong một thế giới ngày càng bị thống trị bởi hàng hoá giá rẻ từ các công ty lắp ráp của Trung Quốc và các công ty Nhật Bản, Hàn Quốc đã thủ đắc được những công nghệ tiên tiến trong việc sản xuất thiết bị linh kiện cao cấp như bộ nhớ máy vi tính chẳng hạn.
 
Chiến lược “đóng gói lại” (repackaging) của các công ty Đài Loan – tìm kiếm những công dụng mới cho các bộ phận của máy vi tính - đã mang lại lợi nhuận cao. Tính gộp lại, năm ngoái các công ty Đài Loan sản xuất lượng thiết bị Viễn thông trị giá 31,5 tỷ USD, tăng hơn 50% so với trước đó: còn theo I.I.I, ngành sản xuất này sẽ đạt giá trị 46 tỷ đô la vào năm 2010. Chỉ có một phần tư sản lượng đó được làm tại Đài Loan, ba phần tư còn lại được làm ở nội địa Trung Quốc.
 
Cuộc chuyển đổi các doanh nghiệp Đài Loan không xảy ra một cách ngẫu nhiên mà là kết quả nỗ lực của hai phía: Chính quyền và doanh nghiệp. Cũng như nhiều khu vực khác ở Châu Á, chính quyền Đài Loan đóng vai trò tích cực trong việc thúc đẩy khối doanh nghiệp thâm nhập vào các thị trường mới, hỗ trợ doanh nghiệp bằng chính sách ưu đãi về thuế, cho thuê đất giá rẻ để xây nhà xưởng và cung cấp ngân sách cho hoạt động nghiên cứu. Các doanh nghiệp Đài Loan cũng có khả năng “sang số” nhanh và suôn sẻ nhờ hòn đảo này tập trung rất nhiều công ty chuyên sản xuất linh kiện có thể hỗ trợ đắc lực cho nhau, giúp các doanh nghiệp dễ dàng tập trung đội ngũ kỹ sư và hấp thụ công nghệ để thiết kế và lắp ráp những sản phẩm mới
 
Cũng giống như các đối thủ cạnh tranh tại Hàn Quốc, Nhật Bản và nhiều nơi khác ở Châu Á, các công ty Đài Loan tăng cường chuyển dịch cơ sở sản xuất vào nội địa Trung Quốc để tiết kiệm chi phí. Nhờ quan hệ gần gũi về ngôn ngữ, văn hoá và địa lý với nội địa Trung Quốc, các công ty Đài Loan có lợi thế hơn hẳn các doanh nghiệp đến từ các nơi khác.
 
… Đến chế tạo và xây dựng thương hiệu riêng
 
Những lợi thế này giúp hàng loạt doanh nghiệp Đài Loan thâm nhập thị trường mới. Công ty D-Link chẳng hạn, là nhà sản xuất modem ADSL lớn nhất thế giới. Khoảng 20 năm về trước D-Link khởi nghiệp bằng việc sử dụng card mạng. Khi việc sử dụng Internet phổ cập đến từng gia đình, D-Link chuyển sang sản xuất modem quay số (dial up modem). Khi các công ty điện thoại ở Mỹ và nhiều nước khác bắt đầu tặng biếu hoặc cho khách hàng thuê modem, D-Link chuyển sang một chính sách rất linh hoạt, thiết kế các sản phẩm modem phù hợp với thông số kỹ thuật của từng công ty điện thoại trong khi vẫn giữ mức giá thật rẻ để loại bỏ các đối thủ cạnh tranh.
 
Ông J.C. Liao, chủ tịch của D-Link tâm sự: “Thật khó làm việc với các công ty viễn thông bởi vì mỗi công ty đều có hệ thống tiêu chuẩn riêng và sản phẩm của chúng tôi phải phù hợp với các bộ tiêu chuẩn đó. Nhưng nếu làm tốt thì đây lại là lợi thế. Chúng tôi rất nhanh trong việc hạ giá thành và không duy trì một cách cứng nhắc những nguyên tắc của mình”. Bằng cách đó D-Link tiến lên cùng với đà phát triển của công nghệ truyền dữ liệu, từ modem quay số chuyển sang modem không dây, tiến vào thì trường mới nổi như Ấn Độ và Nga, cũng như bán sản phẩm mang thương hiệu riêng của mình qua mạng lưới các công ty bán lẻ khổng lồ của Mỹ như Best Buy và Office Depot. Hiện nay trong mặt hàng modem, D-Link là tên tuổi thứ hai, chỉ sau Linksys và sản phẩm mang thương hiệu riêng của D-Link đem lại cho công ty khoảng 15% doanh số.
 
Công ty Mitac International cũng đi theo một con đường tương tự. Trong thập niên 1980 và 1990, Mitac gia công và sản xuất máy tính để bàn cho các đại gia Compaq. Những tỷ suất lợi nhuận ngày càng thu hẹp, các vụ sáp nhập công ty rung chuyển cả ngành công nghiệp máy tính buộc Mitac chuyển sang sản xuất PDA. Khi Hewlett-Packard mua lại Compaq, Mitac mất đi một khách hàng sộp. Nhưng đến khi chính phủ Mỹ cho phép công dân và tổ chức dân sự được sử dụng công nghệ định vị toàn cầu qua vệ tinh (GPS), Mitac đã tìm cách tích hợp công nghệ này vào PDA và thành công sau mấy năm nghiên cứu phát triển. Thành công này dẫn tới sự hợp tác giữa Mitac và Garmin – Công ty hàng đầu về thiết bị GPS các nhân có trụ sở tại Kansas, Mỹ, nhưng sản xuất phần lớn sản phẩm tại Đài Loan. Riêng Mitac đã tung ra thị trường các thiết bị GPS cá nhân dưới thương hiệu Mio.
 
Billy Ho, Chủ tịch công ty Mitac International, cho biết: “Khi nhìn thấy những đợt sóng lớn liên tiếp xô đến vào giữa thập niên 1990, chúng tôi cố gắng hình dung mình phải tồn tại như thế nào trong một nền kinh doanh đang thay đổi nhanh chóng. Chúng tôi biết, trong lĩnh vực kinh doanh bản đồ số chưa hề có một tên tuổi lớn nào như Microsoft”. Cho đến nay 70% doanh thu của Mitac vẫn là từ việc gia công máy tính để bàn, máy chủ và các thiết bị tin học khác cho các thương hiệu tên tuổi nhưng ông Ho hy vọng tỷ lệ này sẽ giảm xuống còn 50% trong năm tới.
 
Gian nan ra biển lớn
 
Bởi vì Đài Loan sản xuất nhiều loại thiết bị thông tin tân tiến nhất cho nên không có gì đáng ngạc nhiên khi một doanh nghiệp của hòn đảo này bước ra cạnh tranh trực diện với những thương hiệu lớn từng là khách hàng đặt họ gia công. Chỉ vài tuần trước khi Apple bán ra thị trường Mỹ điện thoại iPhone, công ty High Tech Computer (HTC) - nhà sản xuất PDA lớn nhất thế giới chuyên gia công sản xuất các loại điện thoại PDA chạy trên nền Windows Mobile, và cũng có thể là một “ bàn tay thầm lặng” đằng sau chiếc iPhone - đã tung ra một phiên bản điện thoại không có phím bấm mà hoàn toàn dựa trên công nghệ cảm ứng như iPhone. Tên tuổi chưa vang dội nên HTC  chỉ ôm ấp những tham vọng khiêm tốn.
 
Trong lúc D-Link, HTC và Mitac cố gắng xây dựng sản phẩm mang thương hiệu riêng để giảm lệ thuộc vào hoạt động gia công thì nhiều doanh nghiệp Đài Loan lại gặp khó khi vươn ra thị trường bằng thương hiệu riêng của chính mình. BenQ là một ví dụ. Năm 2005, BenQ –công ty con của nhà sản xuất máy tính khổng lồ của Đài Loan, Acer, chuyên gia công sản phẩm điện thoại di động cho các thương hiệu lớn - đã mua lại bộ sản xuất điện thoại di động của tập đoàn Siemens, với hy vọng sẽ phát triển ngang hàng với Sony Ericsson và LG. Nhưng bước đi này của BenQ đã làm Motorola kinh hoàng - xưa nay Motorola vẫn đặt BenQ gia công sản phẩm, và không muốn tiếp tục đặt gia công ở một đối tác mà nay đã thành đối thủ cạnh tranh mới. BenQ đã đánh giá không đầy đủ những khó khăn của Siemens, không tính được cái giá khủng khiếp của việc chen chân vào thị trường điện thoại di động đã rất đông đúc và cạnh tranh quyết liệt.
 
Khi các khoản lỗ tăng dần, BenQ buộc phải giải thể liên doanh với Siemens và quay lại tập trung vào việc gia công máy điện thoại cho các hãng khác, cũng như thúc đẩy các bộ phận kinh doanh đang hoạt động tốt như sản xuất màn hình phẳng, ti vi và máy ảnh kỹ thuật số. Kirk Yang, giám đốc điều hành ngân hàng Citigroup tại Hồng Kông, nhận xét: “Mọi người đều nghĩ rằng với thành công của Acer, BenQ cũng sẽ thành công vì chủ tịch của BenQ đến từ Acer. Nhưng trên thực tế Siemens là một lỗ đen. BenQ không có cơ sở trong nước, không có kinh nghiệm điều hành ngành kinh doanh điện thoại có tên tuổi, thương hiệu nên thất bại là dễ hiểu”. Theo ông Yang và nhiều nhà phân tích khác, các công ty Đài Loan hoàn toàn không muốn từ bỏ hoàn toàn hoạt động gia công cho các thương hiệu lơn. Thay vì vậy, họ tập trung nhiều hơn vào công tác thiết kế thay cho các khách hàng đang có xu hướng đặt gia công ngày càng nhiều công đoạn của quy trình sản xuất.
 
Đi trước nhưng đứng sau…
 
Ông Allen J. Delattre, phụ trách về điện tử và công nghệ cao của công ty tư vấn Accenture, cho rằng “iPhone là một ví dụ điển hình cho thấy Đài Loan vẫn rất mạnh, vẫn là đối tác gia công đáng tin cậy và dẫn đầu về công nghệ. Một người tiêu dùng bình thường mua một điện thoại iPhone có nhận ra rằng nó sản xuất ở Đài Loan không? Có thể. Nhưng họ có lo ngại không? Có lẽ không. Nếu bạn nhìn vào các công ty Đài Loan sẽ thấy họ đứng sau những thành quả công nghệ và kinh doanh đó - đứng sau là tốt vì giá trị nằm ở phía đó”.
 
Theo ông Allen và nhiều nhà phân tích khác, chìa khoá của các công ty Đài Loan là đầu tư sớm vào các sản phẩm công nghệ thế hệ kế tiếp. Ví dụ hiện nay các công ty Đài Loan đang nhanh chóng trở thành những tay chơi quan trọng trong sự phát triển của mạng không dây WiMax và thiết bị băng thông rộng quang học. Trong vòng 5 năm qua, Đài Loan đã bỏ ra hơn 200 triệu đôla để thiết lập mạng không dây WiMax có tốc độ cao lớn nhất thế giới. Sang năm, với 2000 trạm truyền dẫn WiMax trải khắp hòn đảo, các công ty Đài Loan sẽ có khả năng thử nghiệm các ứng dụng mới, chẳng hạn như truyền video từ nhà cứu thương đến bệnh viện trong lúc xe đang di chuyển ngoài đường phố.
 
Ngành điện tử Đài Loan quả là một trường hợp đáng chú ý cho các quốc gia đang có tham vọng “đi tắt đón đầu” về công nghệ không hẳn sản xuất ra sản phẩm mang thương hiệu riêng mới là điều tốt. 

(Theo TBVTSG/NYT)

(Theo VnMedia)